Wednesday 25 May 2011

Аавын тухай Ш.Сүрэнжав ахын бичсэн нь

 
Жигжидийн Бямба нүүр номоор зочлоорой   


Шаравын Сүрэнжав, Мартаж болшгүй он жилүүд. Интерпресс, 2000, хх 157-164

Хорвоогийн өнгийн эрт таньсан анд минь

Ж.Бямба бид хоёр анх зодолдож танилцсан билээ.  Угаасаа ч хоёулаа хэлбэл хэлж, хэрэлдвэл хэрэлдэж байж учраа олох хурц цолгин зантай улс байж.  Их ч залуухан, жараад оны эхээр юмсан. Ленин клубын арын цэцэрлэгт жаахан юм хувааж балгацгаалаа. Бие биеэ сургаар л мэднэ. Тэгсэн чинь нөгөөх маань нэлээд халчихаад:

- Би ерөөсөө Монголын Шолохов л болно. Та нар юугаа мэддэг юм бэ гээд ногоо шарр шарр хийтэл зулгаагаад өнхөрч байдаг юм байна. 

- Очиж, очиж Шолохов шүү. Арай наана юм аманд нь орсонгүй юм болов уу. Энэ ер нь яасан их юм бодож явдаг шижээргүй эр вэ гээд дургүй хүрч суулаа.

Түүнээс хэдэн жилийн хойно О.Дэчингомботой цуг арван шил архи дамжлаад манайд орж ирдэг юм байна. Би угаасаа түүнд дургүй байсан юм болохоор нөгөөхөөс нь төдий л уусангүй. Мань хүн тэрнийг мэдээд надтай арай халз тулсангүй. Манай авгай Цэндээд шаралхаж надад хэлэхдээ,

- Эр муу ч гэсэн эмийн дээр, эмээл муу ч гээн морины дээр байдаг юм. Чи энэнийг ер нь захирч бай гэсэн маягийн юм хэлж байна. Гэвч тэр удаа арай гар зөрүүлсэнгүй өнгөрлөө. Гуравдахь удаа нь жараад оны сүүлчээр хот, хөдөөгийн зохиолчдын 45 хоногийн семинар зохиох үеэр л үзэж тарах нь тэр. Миний бичсэн "Торгон хилийн зүг" гэсэн дууны анхны нооргон дээр хэрэгтэй, хэрэггүй юм хэлж байлаа.

-За Доль чи болиорой. Доль зангаа солиорой. Шүлгийг чи ч мэддэг юм биш. Чиний тэр Шолохов ч шүлэг бичиж байгаагүй гээд тавьчихлаа.

Царай нь шарлаж улайж ирээд өндийлөө. Архангайн О.Цэнд "мэргэжлийн зодоонч" хүн тулдаа бидний дундуур орж салгалаа. Тэгээд ч семинарынхан Дархан явахын өмнө дарьтай торх маань тэсэрлээ дээ.

Эрт явахаар ирцгээж унаа саатсанаас ганзгалааны юмаа гаргаж ууцгааснаас хамаг хэрэг үүслээ. Тэгэхэд Зохиолчдын хороо одоогийн геологийн яамны байшингийн нэгдүгээр давхрын урд хэсэгт байрлаж байсан юм. Ж.Бямба бид хоёр бараг л үг сөрөх завдалгүй үүдний довжоон дээр хөдөөний маягаар нударга зөрүүлж, дараа нь барилцаж авлаа. Миний хамраас ч цус шүүрч, Бямбаагийн цамц ч урагдлаа. Тэгээд л бидний ум хумгүй ачиж аваад С.Дашдэндэв гуай даргалаад Дархан руу алга болж өглөө.

Ирээд олон хүн нарийн бичгийн дарга нарын зөвлөгөөнөөр орж Ж.Бямба бид хоёр ч хамт хэрэгтэн цугтаа донгодуулж Удвал гуайгаас багагүй юм сонслоо. Ер нь ингэхэд хэрэлдэж танилцсан улс дотносдог гэдэг заримдаа үнэн ч юм болов уу даа гэж бодогддог юм.

Би 1970-аад оны эхээр Ж.Бямбын "Хорвоогийн өнгө" романыг авч нэг шөнийн дотор нойроо хасан сууж уншчихаад өглөө нь уулзангуут:

- За чи ёстой зохиолч юм байна. Би авъяастай хүнд хайртай. Чиний энэ ном чинь хэний ч урьд нь бичээгүй сонин сайхан ном байна гэсэнд тэр маань бараг л төрийн одон гардуулсны дайтай баярлаж билээ. Нэг цагт нударга зөрүүлж явсан гараараа тэврэлдэн дотноссон тэр цагаас хойш бид хоёр салаагүй үерхсэн билээ. Хожим нь М.Горькийн нэрэмжит утга зохиолын дээд сургуулийн дээд курсэд хүртэл \1979\ цуг явж, эхнэр хүүхдээсээ хол эр хүний зовлон жаргалаа хуваалцаж нэг тогоонд хооллож явлаа. Миний найз нэг итгэсэн хүндээ бол ёстой л үнэнч чигээрээ дуусдаг хүн байсан юм. Үүнийг Готовын Нямагаас эхлээд олон хүн мэднэ. Хувийн маш их эр зоригтой,  хэнээс ч юунаас ч халшралгүй хэлэх үгээ хэлдэг, нөхөрлөлдөө чин үнэнч хүн байлаа.

Дайн болж гэмээ нь нөхрөө худалдахгүй үхэж чадах хүний нэг нь Бямба л байсан юм. Том дарга нарын хэнээс нь ч хальтирч халшрахгүй, Н.Лувсанравдан, Б.Дэжид, С.Жалан-Аажав нарын хэн дээр нь ч гэсэн ороод хэлэх үгээ хэлээд салдаг байв. Надад ч гээн уурлахаараа танай Удвал... чиний Эрдэнээ гэж загнана.

Тэр цагт С.Удвал гуайтай шөргөөцөлдөх шөрмөстэй хүн тоотойхон л байсны нэг нь Бямба.

- Танай Удвал тэр их хайртай намдаа илүү орлогоноосоо өгдөг юм уу. Долоон буудалд бариулж байсан тэр гэрээ яасан вэ? гэхчлэн омогдоно.

- Хэн мэддэг юм бэ. Чи л бүртгэж байдгаараа мэддэг юм байгаа биз гэвэл:

- Намайг их оролдвол сайн юм болохгүй шүү. Тэгж байна гэж хэлээрэй.

- Би ямар чиний юмыг дамжуулдаг гэрлийн шон юм уу. Дуртай бол чи өөрт нь хэлэхгүй юү?

- Хэлнэ дээ, гайгүй харж байгаарай гэнэ. Нэг өдөр бүр их уурлаж:

- Цаад авгайчуул чинь авдаг цалин, албан тушаал, алт мөнгө, алдар нэрэнд яасан хандаггүй улс вэ гэж загнаж байна.

- Хэн?

- Яагаав, танай Удвал, тэр Э.Оюун хоёр.

- За бас яачихав?

- Эрдэнэтэд би нэг жүжиг бичээд өгчихсөн юм, гэтэл тэр авгайчуудын жүжгийг тавих болчихжээ.

- Чи юунд дандаа ингэж хүнтэй барьцалдаж байдаг юм бэ, наад улсын л хийж байгаа ажил биз...

Тэгээд би наяад оны эхэн үеэр зуучилж байж С.Удвал гуай тэр хоёрыг нүүр тулан ярилцуулж учрыг нь ойлгуулсан билээ. Түүнээс хойш С.Удвал гуайг их хүндэлж цагаан сараар очиж золгодог болсон юм.  Жаахан юм балгачихаараа:

- Миний найз чи намайг Удвал гуайтай ойр дотно болгож өгсөн, би мэддэггүй байснаас биш Монголын ухаантай авгайчуулын нэг шүү цаад ахайтан чинь гээд согтуурхан намайг үнсэж шүлсдэх гэж зовоодогсон. Ер нь Ж.Бямба тулдаа л "Хорвоогийн өнгөө" хамгаалж авч үлдсэн юм. Түүнээс биш үзэл суртлаар хуйхлаад, Бямбаа ч гишгүүлээд өнгөрөхөд байг гэх газаргүй байсан юм. Тэр үед Намын Төв Хороонд байсан Ц.Хасбаатарт хүртэл "анхааруулж загнасан" ил захидал бичээд шууданд хийдэг байв.

- Яаж байгаа юм бэ гэвэл

- Замд нь олон хүн уншиж үзэг. Тэгээд цаадуул чинь ичиж нэрэлхэнэ гэж хэлдэгсэн.

Янлинхуар авгайн "Хорвоо гэдэг чинь өнгө мөнгөн дээр тогтдог юм" гэж хэлсэн үг өнөөдөр бидний орой руу орж байгааг зохиолчийн авьяас, зөн билэгтэй холбохоос өөр юутай холбох вэ?!
 
 Жигжидийн Бямба нүүр номоор зочлоорой
 
 
#Mongolwriter #mongolnovel #J.Byamba #Khorvoogiinungu #Ж.Бямба #Монголроман #Хорвоогийнөнгө #Ш.Сүрэнжав #монголзохиолч #монголяруунайрагч #mongolianpoet #Sh.Surenjav #Шолохов #С.Удвал #Э.Оюун #Ц.Хасбаатар #С.Лувсанравдан #Б.Дэжид #С.Жалан-аажав

Saturday 14 May 2011

Монгол орны хөгжилд 7-р чуулган

Өнгөрсөн амралтын өдрөөр Лондон хот руу нисэн Цахим Өртөө холбооноос 7 дахь жилдээ зохион явуулж буй Монгол орны хөгжилд чуулганд оролцох завшаан тохиосон юм. 

Чуулганыг 7 дахь жилдээ амжилттай зохион байгуулж байгаа Цахим Өртөө Холбооны тэргүүн Д.Цэрэнбат \зүүн гар дахь нь\

Энэ удаагийн чуулганаар Европт үйл ажиллагаагаа явуулж буй Монголчуудын Холбооны тэргүүнүүдийг урин авчирч, цаашид хилийн чанадад, ялангуяа Европт амьдарч буй монголчуудаа нэгтгэн нягтруулахын тулд Европын Монголчуудын нэгдсэн холбоо байгуулах тухай ярилцсан юм. Энэ нь ялангуяа монголчууд цөөн тоогоор суурьшсан орнуудад монголын соёл урлаг, бизнесийг хөгжүүлэхэд хэрэг болох болов уу гэж би өөрийнхөө зүгээс их дэмжсэн.

Уг чуулганд Голланд, Швед, Ирланд, Их Британийн монголчуудын холбооныхоо хүрэлцэн ирж, өөрсдийн холбооны үйл ажиллагааг танилцуулсан юм. Миний хувьд бол тэдний туршлагыг судалж, өөрийн нөөцийг ашиглан тэдэнтэй хамтран ажиллах талаар ярилцсан. Мэдээж эдгээр оронд монголчууд маань олон тоогоор ажиллаж, сурч байгаа болохоор зохион байгуулалт сайтай, явуулсан үйл ажиллагаа нь үр дүнтэй болдог харагдаж байсан. Гэхдээ Португалд амьдарч буй монголчуудын тоо цөөн ч гэсэн эв эетэй, хамтран ажиллавал ганц дайчин ганцаардахгүй гэдэгтэй адил ямар нэгэн үйл ажиллагааг өргөн хүрээтэй явуулж чадна гэдэгт найдаж байна.

Хамгийн их нягтрал сайтай холбооны хувьд бол Ирландын монголчууд бие биендээ тусалж, сайн харилцаа холбоотой байдгаа өөрсдөө их чухалчлан ярьж байсан. Ирландын монголчуудын холбоо нь дэргэдээ бизнесийн болон оюутны групптэй бөгөөд ямар нэгэн баяр ёслол, үйл ажиллагаа явуулахад бие биенээсээ дэмжлэг аваад зохион байгуулдаг нь сайхан санагдсан.
http://monireland.net/

Шведийн монголчуудын холбоо нь 4000-5000 монголчуудыг хамарч үйл ажиллагаагаа явуулдаг, хөл дээрээ баттай боссон нь мэдэгдэж байсан. Уг холбооны тэргүүн Номун-Эрдэнэ монгол орны соёл урлагыг Шведийн вант улсад таниулан мэдүүлэх, тэнд ажиллаж, сурч буй эх орон нэгтнүүдийнхээ төлөө хүч чадлаа зориулан ажиллаж байдаг нь ажиглагдсан.
http://www.swemon.info/

Голландын Монголчуудын Өлзий холбооны тэргүүн Янжиндуламтай сайн танилцаж, зочид буудлын нэг өрөөнд хамт байрлах завшаан тохиосон юм. Докторын зэрэг горилж судалгааны ажил хийгээд завгүй байгаа ч гэсэн нийгмийн идэвх сайтай, холбооны үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулж, монгол орны соёл урлагыг Голландчуудад танилцуулахыг төлөө мэрийн ажиллаж байгаа нь тод харагдаж байсан юм.
http://www.ulzii.org/

Монгол орны хөгжилд чуулга уулзалтанд гадаадад суралцаж байгаа оюутнууд өөрсдийн илтгэлээ тавьдаг уламжлалтай. Илтгэгчид нь магистрант, докторын зэрэгтэй байсан бөгөөд илтгэлүүд нь нийтийн мэдээллийн сүлжээг үр өгөөжтэй ашиглах, Монгол улсын хөгжлийн ирээдүй, Монголын хөдөө аж ахуй, Монголын эдийн засгийн байдал, Монголын хадгаламж эзэмшчигчдийн мэдлэг, Европын хөрөнгө оруулагчдыг хэрхэн Монгол руу татах, Монголын өндөр технологийн кластерийг байгуулах, Монголын програм хангамжийн салбарыг хөгжүүлэх, хүний нөөцийн төлөвлөлт, уул уурхай зэрэг байсан.

Ч.Энх-Эрдэнэ, дунд нь, Их Британид суугаа Элчин сайд Б.Алтангэрэл, Шведэд суугаа Элчин сайд Б.Энх-Мандах нар
Тус чуулганд Монгол улсын Ерөнхий сайдын дэргэдэх хилийн чанадад суугаа Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээдийн эрх ашгийг хамгаалах, хамтран ажиллах зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга, ажлын хэсгийн дарга Ч.Энх-Эрдэнэ энэ чуулганд оролцсон нь авууштай зүйл болсон гэж оролцогчид үзэж байсан юм.


Монгол Улсын Засгийн Газар хоёр жилийн төлөвлөгөөтэйгээр Зөгийн үүр хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлж байна. Энэ нь хилийн чададад амьдарч буй иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаалахад гол зорилго нь оршиж байгаа юм. Доорхи линкээр та бүхэн уг хөтөлбөртэй танилцаж болно.
http://www.cooperation.gov.mn/

Уг чуулганы үеэр хуучин танилуудтайгаа олон жилийн дараа дахин уулзах боломж олдсон юм.  Их Британид улсад суугаа элчин сайд Б.Алтангэрэлийн гэргий Чулуунцэцэгтэй олон жилийн өмнө Монцамэ-д ажиллаж байхад нь хуучин Төв шуудангийн баруун хаалганд байрладаг байсан Радиогийн хаалгыг хамт элээж байснаа дурсан хөөрсөн. Гэртээ ирээд зурагнуудаа үзсэн чинь Чулуунаа эгчтэй хамт зургаа авахуулаагүйдээ харамсаж билээ.

Радиогийн Гадаад нэвтрүүлгийн редакцид сэтгүүлч хийж байсан Лхагвасүрэн эгч, чуулганы төлөөлөгч, илтгэгчдэп Оюун эгчтэй хуушуур жигнэж, салат хийж авчирч өгөхөд нь уулзаж, тэр үеийн сэтгэгдлээ хүүрэлдсэн.  Лхагвасүрэн эгч аавтай хамт Соёл урлагийн редакцид хамт ажиллаж байснаа яриад, хааяа нэг аавын авчирсан сониныг нь уншихаар авчихдаг байсан нууцаа дэлгэсэн. 
Чуулганд оролцогчид болон тэнд амьдарч буй монголчуудад зориулан оройн цэнгүүн болж өглөөний 3 цагт буудалдаа очиж нүдний хор гаргасан.  Оройн цэнгүүнийг хөгжөөж, ая дуугаа өргөсөн Ч.Бат-Эрдэнэ \баруу гар талынх\ Ганзоригтой хамт \Ирландын Монголчуудын холбооны тэрүүн\-тэй хамт төрийн дууллаа дуулж байна.

Monday 2 May 2011

Weather and family members feeling ill

From time to time we all experience bad weather and ill health.  Last week was our one of those weeks.  Here is my husband's account on that day.

My two year old had been feeling under the weather all last week. This culminated in a trip to hospital (Hospital Dona Estefania) on Thursday afternoon after she'd vomited five times that day and refused to eat or drink. She stayed overnight on a drip under observation, had ecography, xray, blood and urine tests. I went home and slept heavily but registered there had been very heavy rain and thunder during the night. One particular flash and bang were very close, maybe less than 2 sec gap between them.


She was let out Friday, diagnosis of something that imitates appendicitis but will clear up by itself. We took her home at about 2pm. Soon after that I felt very achey and decided to lie down and rest. I didn't understand much for the next 18 hrs but for a raging headache, crawling to the bathroom to vomit, and my wife saying I had a 40C temperature. Got out of bed gingerly at 4pm Saturday needing fresh air.

Yesterday morning I saw a tree 5 mins walk from us lying out of the ground, trees surrounding it untouched. Worrying, it's halfway down a steep hillside. I thought lighting only went for the top?

My wife just found out on Facebook now that apparently we just missed a lifetime freak hailstorm in central and northern Lisbon, with hail and flooding hitting 50cm deep. It was also so bad that the train line next to us (10km out of Lisbon) was cut at 1620h. News says an 8C temperature drop in one hour on Friday afternoon, 22C to 14C, caused "cumulo-nimbus" (one for the pilots).

https://www.youtube....feature=related/
https://www.youtube.com/watch?v=OG1le1-r93A&feature=player_embedded
In my account when we arrived to Dona Estefania hospital it looked worn out building and waiting room needed some paint or cleaning.  However, after five hours taking tests and seeing different doctors finally my daughter was given a bed.  We shared our room with six month old baby girl, who's mother was glued to a TV set watching football and had cold.  Poor mother.

Now my little darling had been connected to a drip for two hours, our room had the most of the time no light because of night time and she was asking to take her drip off, saying it hurts.  Finally, I noticed her thumb was swallen like roasted chicken.  Called nurse.  Poor girl. Because her hand had been wrapped in plasters that she cannot take her drip, I could only notice her thumb.  Nurses wrapped her swallen left hand and had to connect drip to right hand.  Four adults were dealing with her and she was crying like her eyes were popping out.

Finally, my daughter could sleep and I had fragments of sleep hearing all noises of two little girls and a mother next to me.  Maybe, in my little sleeps I made noises too.

At 8am my daughter woke up and she did not want to stay in the room, we went to play room.  We were there until DH came to see us around 1030 in the morning.  I still had not had my breakfast, tired, sleepless night and just went to room slept on a chair, similar to airplanes business class but less comfortable, while the mother next to me watched royal wedding.  I did not care about prince William and Kate's wedding, I needed sleep.

LinkWithin

Related Posts with Thumbnails

LinkWithin

Related Posts with Thumbnails